Als ster in Buffalo Bill’s Wild West Show was het negentiende-eeuwse icoon een inspiratiebron voor tv-shows, films en musicals. Haar roem leidde echter ook tot tegenstrijdige verhalen over haar leven.

DOOR EMILY MARTIN

Volgens de legende was Annie Oakley zo’n goede scherpschutter dat ze in haar eentje treinovervallen verijdelde, beren en panters neerschoot en een wolf doodde die haar al in zijn greep had. Dat valt althans te lezen in de roman The Rifle Queen uit 1887 die op haar leven is gebaseerd.

Door haar faam als een van de vaardigste revolverhelden uit haar tijd werden er veel sterke verhalen over Oakley verteld. (Zo heeft het voorval met de wolf nooit plaatsgevonden.) Sommige van deze mythen bestaan vandaag de dag nog dankzij de Broadway-musical ‘Annie Get Your Gun’ uit 1946. In de slotscène zien we hoe Oakley opzettelijk een wedstrijd verliest om het ego van haar toekomstige echtgenoot te beschermen. In werkelijkheid won ze echter zijn hart door hem te verslaan tijdens een shoot-out.

Wat Oakleys leven betreft, is het lastig om feiten van fictie te scheiden. Oakley was de grote ster van Buffalo Bill’s Wild West Show, een populaire negentiende-eeuwse act die bekend staat om zijn geromantiseerde weergave van het leven in het grensgebied. Zeventien jaar lang liet ze op podia over de hele wereld haar kunsten zien. Ze verbaasde het publiek door sigaretten uit de mond van haar man te schieten, speelkaarten in de lucht te doorzeven en – haar favoriete truc – op een doelwit achter haar rug te schieten terwijl ze er in een spiegel naar keek.

Oakleys reputatie werd grotendeels gecreëerd door haar echtgenoot Frank Butler en de promotors van de Wild West Show. Maar er zijn ook nog enkele verslagen van Oakley zelf over haar leven en van haar nakomelingen. Lees hier het ware verhaal van het leven van deze scherpschutter.

Jongere jaren
Om te beginnen was Oakley niet de echte naam van de revolverheld. Ze werd op 13 augustus 1860 geboren als Phoebe Ann Moses, in de familie soms gespeld als Mozee, Mosey of Mauzy. Toen ze zich in 1885 aansloot bij de Wild West Show ging ze haar artiestennaam gebruiken.

Oakley kwam oorspronkelijk helemaal niet uit het Wilde Westen, maar uit Darke County, Ohio. Haar leven kende een moeilijke start. Nadat haar vader overleed toen ze vijf jaar oud was, moest Oakley helpen bij de zorg voor haar familie. Sue Macy schrijft in National Geographics Bull’s-Eye: A Photobiography of Annie Oakley dat Annie het gezin van voedsel voorzag door vallen te zetten om wild te vangen voordat ze het geweer van haar vader ter hand nam.

Oakley schiet met een geweer over haar schouder met behulp van een handspiegel. De foto is gemaakt rond 1885. Dit was een van haar favoriete trucs en ze maakte vaak indruk op de toeschouwers.

Annie zou het verhaal van haar eerste jacht vaak vertellen. Hoewel details, zoals het dier dat ze doodde, in de loop der jaren veranderden, was ze er zeker van dat ze het met één enkel schot had gedood.

‘Ik weet niet hoe ik die vaardigheid heb verkregen,’ zou ze ooit volgens Macy hebben gezegd. ‘Ik denk dat ik ermee geboren ben.’

Het noodlot sloeg opnieuw toe toen Oakleys stiefvader in 1870 overleed. Haar moeder had moeite om de eindjes aan elkaar te knopen en enkele van haar kinderen gingen bij buren wonen. Een lokale boer nam Oakley in huis zodat zij voor zijn kinderen kon zorgen. Ondanks zijn belofte dat ze tijd zou hebben om naar school te gaan en te jagen, veranderde dit in dwangarbeid.

Ze wist te ontsnappen en keerde uiteindelijk als tiener naar huis terug, naar haar moeder. Vanaf dat moment liet ze regelmatig tegen betaling haar vaardigheden zien bij de plaatselijke kruidenier en hotels. Hiermee verdiende ze genoeg om de hypotheek op het huis van haar moeder af te betalen.

Ze maakte van haar schietkunst haar carrière en in 1875 ontmoette ze collega-scherpschutter en latere echtgenoot Frank E. Butler.

Oakley was op bezoek bij haar zus in Cincinnati toen ze werd uitgenodigd voor een schietwedstrijd met Butler. Zowel Oakley als Butler raakte elke duif die werd vrijgelaten, totdat Butlers laatste schot voorbij de grenslijn viel. Oakley won. Kort daarop trouwden de twee en gingen ze samen optreden.

De ster van Buffalo Bill’s Wild West Show
In 1885 sloten Oakley en Butler zich aan bij Buffalo Bill’s Wild West Show die haar internationale roem zou brengen. Oakley verdiende haar plek in het gezelschap door elke kleiduif te raken die Butler tijdens een schietoefening lanceerde.

Butler en Oakley reisden met het Wild West Show-gezelschap de hele VS door. De show was in 1883 opgezet door Buffalo Bill, oftewel William F. Cody. Dit openluchtspektakel gaf een gefictionaliseerd beeld van het Wilde Westen, met onder meer opvoeringen van gevechten tussen cowboys en Indianen, schietshows en sketches met lassogooien en paardrijden.

Oakley werd al snel de hoofdattractie van de show. Veel toeschouwers stonden versteld van de combinatie van haar scherpschutterstalent en haar tengere gestalte. In 1887 kreeg ze internationale bekendheid toen het gezelschap optrad tijdens het Gouden Jubileum van Koningin Victoria in Londen.

Oakley werd aangekondigd als hoofdact van de show die werd bijgewoond door de koningin en haar zoon, Edward, de prins van Wales. Het verhaal dat Edward de schutter na de show in zijn loge uitnodigde, wordt gestaafd door verslagen van de ontmoeting. De prins omschrijft Oakley hierin als een ‘prachtig klein meisje’.

Oakley en Butler gaven daarna privévoorstellingen aan de Europese adel voordat ze zich in 1889 weer bij de westernshow aansloten. Oakley schoot zelfs een sigaret uit de hand van de Duitse prins Wilhelm en niet uit zijn mond, zoals sommige legenden beweren.

Het stel verliet uiteindelijk de westernshow toen Oakley gewond raakte bij een treinongeluk in 1901. Ze bleef echter op tentoonstellingen optreden tot ze op 53-jarige leeftijd officieel met pensioen ging.

Een volledig vrouwelijk regiment van het Amerikaanse leger
Oakley stond niet alleen bekend om haar iconische scherpschutterstalent, maar ook om haar vrijwilligers- en liefdadigheidswerk. Bessie Edwards, Oakleys achternicht en medeoprichter van de Annie Oakley Foundation, schrijft in het voorwoord van National Geographics fotobiografie dat Oakley tijd en geld vrijmaakte voor tuberculosepatiënten, weeskinderen en jonge vrouwen die een hogere opleiding wilden volgen.

Oakley wilde vrouwen ook heel graag leren schieten voor sport en bescherming. Aangenomen wordt dat ze in de loop der jaren meer dan vijftienduizend vrouwen heeft leren schieten via gratis lessen.

Oakley leert vrouwen schieten rond 1918. Ze besteedde elke ochtend twee uur aan het geven van gratis lessen toen ze begin van de jaren 1910 in Pinehurst, North Carolina, woonde.

‘Ik vind dat elke vrouw vuurwapens moet leren gebruiken,’ schreef ze ooit volgens Macy. ‘Ik wil dat elke vrouw op net zo’n natuurlijk manier met vuurwapens kan omgaan als met baby’s.’

In 1898 stuurde ze voor het uitbreken van de Spaans-Amerikaanse oorlog een brief aan president William McKinley. Hierin bood ze aan om een regiment van vijftig Amerikaanse vrouwelijke scherpschutters op te richten, hoewel vrouwen op dat moment niet in het Amerikaanse leger mochten dienen. Haar aanbod werd afgewezen door het ministerie van Oorlog.

Toen de VS in 1917 betrokken raakte bij de Eerste Wereldoorlog, schreef Oakley opnieuw een brief aan de oorlogsminister met het aanbod een vrouwendivisie op te leiden. ‘Voor de bescherming van het thuisfront kan ik een regiment vrouwen oprichten,’ schreef ze, ‘die allemaal kunnen en indien nodig zullen schieten.’

De minister nam haar aanbod niet aan. Toch droeg Oakley haar steentje bij door schietdemonstraties te geven op Amerikaanse legerbasissen. Ze trainde zelfs haar hond Dave om gelddonaties voor het Rode Kruis op te sporen. Mensen wikkelden deze in zakdoeken en verstopten ze zodat de hond ze kon vinden. Dit leverde hem de bijnaam Dave the Red Cross Dog op.

Oakley’s reputatie versus sterke verhalen
Oakley werkte verwoed aan haar reputatie. Ze beschermde deze tegen de roddels en laster die vaak met haar roem gepaard gingen.

In 1890 namen kranten over de hele wereld een Frans bericht over waarin stond dat ze was overleden in Buenos Aires in Argentinië. Oakley stuurde een telegram met geruststellende woorden vanuit Engeland, waar ze springlevend op vakantie was. Ze eiste dat de kranten het bericht zouden rectificeren. Volgens Macy had de krant de naam van de werkelijke overledene, een zangeres genaamd Annie Oatley, verkeerd gespeld.

In 1903 berichtten twee kranten in Chicago dat Oakley in een plaatselijke gevangenis was opgesloten nadat ze had bekend de broek van een man te hebben gestolen om aan geld voor drugs te komen. Het verhaal werd in het hele land opgepikt. Om het verhaal recht te zetten, schreef Oakley naar de kranten dat ze al maanden niet in Chicago was geweest. De meeste kranten plaatsten een rectificatie toen bleek dat een actrice met de artiestennaam Any Oakley de ware dader was. Dat was echter niet toereikend voor Oakley.

Ze spande smaadzaken aan tegen 55 kranten. Een groot deel van de zeven jaar daarna bracht ze door in rechtbanken. Volgens Macy won of schikte ze in 54 van de zaken en kreeg ze meer dan een kwart miljoen dollar.

Nalatenschap
Oakley overwoog al snel andere carrièremogelijkheden, zoals spelen in films of het schrijven van haar memoires. Haar gezondheid ging echter snel achteruit nadat ze in 1922 door een auto-ongeluk blijvend letsel aan haar been had opgelopen. In 1926 werd bij haar een bloedziekte vastgesteld. Ze stierf op 66-jarige leeftijd in Greenville, Ohio. Haar echtgenoot, die gedurende de winter in North Carolina verbleef, stierf achttien dagen later.

Ondanks of misschien dankzij de tegenstrijdige verhalen over haar leven heeft Oakleys reputatie door de jaren heen stand gehouden. Haar vasthoudendheid en vastberadenheid zijn een inspiratiebron geworden voor velen. Haar personage verschijnt vaak in tv-shows, films en musicals.

‘Streef naar het hogere doel en je zult het raken,’ zou ze gezegd hebben. ‘Nee, niet de eerste keer, niet de tweede keer en misschien zelfs niet de derde keer. Maar blijf mikken en blijf schieten, want alleen door te oefenen word je perfect. Uiteindelijk zul je het succes raken.’

Foto’s: UNDERWOOD ARCHIVES, GETTY, SHOOTING SPORTS USA, FLORIDA NEWSPAPER